Nieuwsbrief van het INL
 
Volg ons op: Twitter
INL Schatkamer van de Nederlandse taal
Nieuwsbrief · augustus 2012
 
Inhoudsopgave:
Da's geen klein bier!
Modewoordenboekje
Euralex 2012
Waar komt 'ladderzat' vandaan?
Hij begon het boek te lezen of te schrijven
INL, TST-Centrale en Taalunie
Lezingen
Augustus in het zonnetje
Woordenboekje over Russische propaganda
Woordbetekenis
Colofon
Da's geen klein bier!
Wat woordenboeken ons vertellen over bier van vroeger

Een abonnement op de wc dankzij de jeukstaart, een dunbier voor mevrouw en ongegeneerd kuiten aan de bar. De historische woordenboeken van het INL geven een inkijkje in de geschiedenis van bier.

> Lees het hele artikel
Modewoordenboekje

Colorblocken, preppy en de midirok. Voor fashionistas duidelijke taal. Maar zonder illustratie blijft het voor velen gissen naar de betekenis.

Taalkundigen Frank Landsbergen, Marijke Mooijaart en Vivien Waszink van het INL doceren het keuzevak 'woordenboeken nu' als onderdeel van de cursus 'inleiding lexicologie en lexicografie'. Een van de resultaten hiervan is het Modewoordenboekje.

> Lees hoe student Stasja Kapitonov clutch, sleehak en dipdyen beschrijft
Euralex 2012

Begin augustus vond in Oslo het 15e Euralexcongres plaats. Euralex brengt lexicografen, uitgevers, onderzoekers en softwareontwikkelaars bij elkaar.

Het INL werd daar vertegenwoordigd door Frans Heyvaert en Tanneke Schoonheim van de afdeling Descriptie & Productie. Frans hield een lezing over enkele aspecten bij het categoriseren van werkwoorden voor het Algemeen Nederlands Woordenboek en Tanneke Schoonheim presenteerde de resultaten van het succesvolle INL-taalspel het verloren woord, en vertelde hoe de deelnemers van het spel hierbij gestimuleerd werden om onlinewoordenboeken te gebruiken.

Het volgende congres wordt in juli 2014 gehouden in Bolzano (Italië).

> Bekijk de posterpresentatie over het taalspel
Waar komt 'ladderzat' vandaan?

Ladderzat betekent 'zeer dronken'. Het eerste deel van de samenstelling heeft, net als bijvoorbeeld in straalbezopen, stomdronken en apezat, een versterkend effect.

Het Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT) vermeldt in 1911 een werkwoord ladderen, dat in de studententaal van toen 'iemand op een ladder thuisbrengen' betekent. Iemand die ladderzat is, is dus iemand die zo dronken is dat hij niet meer op zijn benen kan staan en met behulp van een ladder thuisgebracht moet worden. Ladderzat kan dan een samenstelling van de stam van het werkwoord ladderen en het bijvoeglijk naamwoord zat 'dronken' zijn.

> Lees het hele artikel
Hij begon het boek te lezen of te schrijven

INL-medewerker Josefien Sweep heeft in het International Journal of Lexicography een artikel over logische metonymie gepubliceerd. Logische metonymie treedt op wanneer een gebeurtenis als lijdend voorwerp geïnterpreteerd wordt, terwijl er in de zin alleen een concreet object staat. Het klassieke voorbeeldje hiervoor is he began the book, wat betekent dat hij begon het boek te lezen of te schrijven. Over logische metonymie in het Engels is redelijk veel geschreven, maar Josefien heeft in haar artikel het Duits en het Nederlands onderzocht.

Bevindingen

Deze talen zijn extra interessant, omdat ze voor bovenstaande constructies vaak voorzetselvoorwerpen gebruiken, zoals hij begon aan het boek / met het boek. Zulke voorzetselvoorwerpen blijken over bepaalde eigenschappen te beschikken waardoor ze gemakkelijker in een logisch metonymische zin gebruikt kunnen worden. Een andere bevinding uit het artikel is dat er bepaalde categorieën van zelfstandig naamwoorden zijn die vaker in logisch metonymische zinnen optreden dan andere en dat dit bovendien afhangt van het werkwoord in de zin. Het artikel geeft op deze wijze inzicht in het daadwerkelijke gebruik van logische metonymie, wat voor lexicografen zeer relevant is.”

> Lees het artikel
INL, TST-Centrale en Taalunie
Het Instituut voor Nederlandse Lexicologie (INL) en de Nederlandse Taalunie onderzoeken op het moment hoe hun samenwerking vanaf 1 januari 2013 kan worden geoptimaliseerd. In het kader hiervan is in elk geval besloten dat de Centrale voor Taal- en SpraakTechnologie (TST-Centrale) vanaf die datum niet meer als project van de Taalunie bij het INL zal zijn ondergebracht, maar in het vervolg direct onder de Taalunie zal ressorteren. Voor het huisvesten van de infrastructuur van de TST-Centrale heeft de Taalunie partijen in het veld uitgenodigd offertes uit te brengen. De uitslag wordt in het najaar verwacht.
Binnen en buiten het INL
Lezingen

Van 18 t/m 21 september vindt in Erlangen (Duitsland) een symposium plaats getiteld Wörter Wissen Wörterbücher. Josefien Sweep, taalkundige bij het Algemeen Nederlands Woordenboek (ANW) spreekt daar op 19 september over woorden, idioom en syntactische combinaties in het ANW. Tanneke Schoonheim spreekt op 20 september over de vier grote historische woordenboeken van het Nederlands op internet en wat daar verder mee zou kunnen worden gedaan. Op 21 september presenteren Jan Niestadt, Tanneke Schoonheim en Carole Tiberius (allen van het INL) de conclusies van hun onderzoek naar het gebruik van het ANW op internet.

Op 25 september spreekt Tanneke Schoonheim op het International Congress of Genealogical and Heraldic Sciences in Maastricht over de hedendaagse achternamen in Leiden.

Op 27 september spreekt op het INL, M. de Vrieshof 3 te Leiden, Annette Klosa van het Institut für Deutsche Sprache over: eLexiko and its users. Tijd: 11.00-12.00.

Op 15 november spreekt op het INL, M. de Vrieshof 3 in Leiden Paul Bogaards over: Woordenboeken en wetenschap. Tijd: 13.00-14.00.

Retrologisme van de maand
Augustus in het zonnetje

Keizer Julius Ceasar kan tevreden zijn over zijn invloed op onze taal. De maand augustus is namelijk vernoemd naar deze Romeinse keizer. Hij kreeg tijdens zijn leven (63 v.C.- 14 n.C.) de erenaam Augustus 'de verhevene'. Dit als jaarlijkse herinnering aan de maand waarin hij consul werd.

> Kijk hier voor meer retrologismen
De betekenis van rood
Woordenboekje over Russische propaganda
Arbeid, volk en revolutie;typische woorden uit de communistische propaganda van de Sovjet-Unie. Alledaagse termen die in het communistisch jargon een bijzondere betekenis krijgen: de arbeider als ruggengraat van de samenleving en het volk als sociale eenheid tegen de vijand. Twee Leidse studenten bestudeerden het taalgebruik in de communistische propaganda en maakten er een woordenboekje over.
> Lees het hele artikel
MA-college
Woordbetekenis

Het aankomende semester verzorgen Frans Heyvaert (ANW) en Anna Aalstein (TST-Centrale) colleges over lexicaal-semantische theorie aan de universiteit van Antwerpen.

> Lees hier meer over de INL-colleges
Colofon

Redactie

Laura van Eerten · Rob van Strien · Rob Tempelaars ∙ Esther Vliege ∙ Karin van Weerlee

Auteurs

Da's geen klein bier! ∙ Laura van Eerten

Modewoordenboekje ∙ Esther Vliege

Waar komt 'ladderzat' vandaan? ∙ Rob Tempelaars

Hij begon het boek te lezen of te schrijven ∙ Josefien Sweep

Vragen?

info@inl.nl