Categorieën
Gelegenheidswoordenboekjes

3 oktober­woordenboekje

Rond 3 oktober zijn talloze woorden te horen die rond het Leidens Ontze en de viering ervan een rol spelen. Het INT, gevestigd in Leiden, maakte er dit gelegenheidswoordenboekje voor.

Leiden viert op 3 oktober het feest der feesten: 3 oktober, de viering en herdenking van het Leidens Ontzet (3 oktober 1574). In 2011 is het bovendien extra feest: de 3 October Vereeniging bestaat 125 jaar. Het INL feliciteert de organiserende vereniging van harte met dit jubileum en zet deze felicitatie op zijn eigen wijze kracht bij: met het 3 oktoberwoordenboekje.

3 oktober

viering en herdenking van Leidens Ontzet (3 oktober 1574). “Oom Jan is met Marielle naar 3 oktober geweest.” Samenstellingen: 3 oktoberbijlage; 3 oktobercollectie; 3 oktoberetalage; 3 oktoberfeest; 3 oktoberkraam; 3 oktoberlezing; 3 oktoberpre-party; 3 oktoberprogramma; 3 oktoberpromotieteam; 3 oktoberregen; 3 oktobersouvenir; 3 oktoberstraat; 3 oktoberviering; 3 oktoberwoordenboekje.

bledderdrooghouder

paraplu. De uitklapbare bledderdrooghouder beschermt de bledder tegen de felste 3 oktoberregens en is toch gemakkelijk mee te dragen, volgens een advertentie. Met een bledder wordt in het Leidse dialect een dikke kop bedoeld.

broodsloop

kussensloop waarin men in Leiden op 3 oktober het uitgereikte wittebrood naar huis vervoert. De sloop was traditioneel de verpakking waarmee Leidenaars naar de Uitdeling gingen om er het brood in te vervoeren.

Feestwijzer

boekje met het volledige programma van de 3 oktoberviering. De Feestwijzer wordt aan de leden van de 3 October Vereeniging per post toegestuurd. Uitsluitend digitaal is de feestwijzer beschikbaar voor niet-leden.

Festivalplaza

plein waarop een deel van de activiteiten van 3 oktober plaatsvindt; evenementenplein. “Op het Festival Plaza aan de Garenmarkt vindt de jaarlijkse Minikoraal plaats. Dit feestelijke zangfestijn voor basisscholen uit Leiden en omgeving is altijd een waar genot om te horen en zien.”

geusje

vloerbrood van ongeveer 400 gram met een ouwel van de 3 October Vereeniging dat op 3 oktober ’s morgens in combinatie met een aantal haringen aan de Leidse bevolking wordt uitgereikt. “In Stadscafe van der Werff heeft de 3 October Vereeniging gistermiddag het ‘geusje’ gepresenteerd […]. In samenwerking met meelfabriek Meneba en Meesterbakker van Maanen uit Katwijk heeft directeur Henk Jan van Maanen geprobeerd zoveel mogelijk van het historisch karakter terug te brengen in het broodje dat vanaf dit jaar op 3 oktober zal worden uitgedeeld aan de hongerende Leidenaren.”

Geuzen

Nederlandse edelen die onder aanvoering van Willem van Oranje in de Tachtigjarige Oorlog tegen de Spaanse koning vochten; bevrijders van Leiden in 1574. (WNT)

geuzentocht

vierdaagse vaartocht van Den Briel naar Leiden met een historisch schip. “De 3 October Vereeniging in Leiden organiseert in september 2011 een Geuzentocht. In vier dagen wordt er in een historische driemaster van Den Briel naar Leiden gevaren.”

glipper

iemand die ten tijde van het beleg van Leiden de stad uitglipte om de belegerende Spanjaarden van informatie te voorzien; verrader. (WNT)

haring en wittebrood

portie van vijf haringen en één wittebrood (geusje) die op 3 oktober ’s morgens aan elke Leidenaar wordt uitgereikt die zich vooraf heeft ingeschreven. Samenstellingen: haring-en-wittebrooduitdeling; haring-en-wittebroodtoernooi.

herdenkingsdienst

dankdienst ter gelegenheid van het ontzet van Leiden op 3 oktober 1574.

hutspot

gerecht van wortelen, uien, vlees en pastinaken. “In de nacht van 2 op 3 oktober 1574 stort een deel van de verzwakte stadsmuur bij de Koepoort met groot lawaai in. De Spanjaarden, een uitval en het opkomend water vrezend, vluchten in paniek. De bevolking kan het nog niet geloven. Een kleine jongen, Cornelis Joppensz, sluipt naar de Lammenschans en vindt deze inderdaad verlaten. De belegeraars moeten zeer overhaast zijn vertrokken want in de schans staat nog een klaargemaakte maaltijd van wortelen, uien, vlees en pastinaken op het vuur, die ‘hutspot’ genoemd zal worden.”

Leeuwken, Leeuwtje

naam van een zestienjarige jongen die tijdens het beleg van de stad tot de troepen van de Heer van Noordwijk hoorde. Hij werd vlak voor het ontzet van de stad door de Spanjaarden gevangen genomen, gemarteld en gedood. Zijn naam leeft nog voort in de Leeuwkenstraat in Leiden.

Leiden, Het Lijdende ˜

titel van een stripalbum over Suske en Wiske, uitgebracht ter gelegenheid van het 125-jarig bestaan van de 3 October Vereeniging.

lunapark

verlicht en versierd terrein met kermisattracties en speelautomaten; kermis. “Met een elk jaar weer groeiend aantal attracties geldt de Kermis tijdens de 3 oktoberfeesten als de op één na grootste en spectaculairste van het land. De Kermis is voortgekomen uit de jaarmarkten voor de ‘boeren, burgers en buitenlui’. De Kermis – de 3 October Vereeniging houdt vast aan het traditionele woord Lunapark – is een feest voor het hele gezin.” (WNT)

minikoraal

samenzang van vaderlandse liederen door schoolkinderen van basisscholen uit Leiden en omgeving ter gelegenheid van Leidens Ontzet.

moonlightcruise

avondlijke vaartocht met verlichte sloepen door de grachten van Leiden.

Optocht, de Grote ˜

feestelijke stoet die ter gelegenheid van de 3 oktoberviering door Leiden trekt. “Gedurende de middaguren staat als altijd de Grote Optocht centraal. Deze trekt vanaf 1 uur door de stad. Het is een kilometers lange stoet met schitterende groepen, praalwagens en veel muziek, gadegeslagen door zo’n tweehonderdduizend mensen.”

taptoe

optocht van leden van Leidse verenigingen die aan de vooravond van 3 oktober gehouden wordt. “Het doel van de Taptoe is tweeledig: ten eerste is het de presentatie van uw vereniging of club aan de Leidse bevolking en ten tweede is de Taptoe een formeel eerbetoon aan de helden van 1574.”

tonnière

vrouw, meer bepaald echtgenote of vriendin van een bestuurslid van de 3 October Vereeniging, die op 3 oktober ’s morgens in de Waag in Leiden haring en wittebrood uitdeelt.

Zijn er volgens jou woorden die ontbreken in deze lijst? Stuur een tweet met het betreffende #3oktoberwoord naar @ivdnt. Wij vullen de lijst dan verder aan.

Het 3 oktoberwoord wordt in het woordenboek opgenomen als je kunt aantonen dat het een bestaand woord is. Vermeld bij het 3 oktoberwoord een RT, een citaat of link.